SOMOSMASS99
Esteban Sevastian*
Martes 11 de junio de 2024
Inde kontperakua mariaacheri
Terusïtini tembini iumu tsimani kutsi abrilini, Olivia Ventura, kontperati sesi jasï ma charhaku eskua ch’pipiti jukarichani. Jimakani jurhiatikua inchatirikuarhi jimpo no sesi jasapti tiosïo k’umanchakuarho San Sebastian. Iamindu xanharu jimpo kurhakurhisïpti námannha japka chenhani; tataka sapirhaticha jini nirasïptisï uiriani kopikuarhu isï ka uichucha k’aunchini; tataka sapirhitich uiriasïptisï kopikuarhu isï, ka uichucha k’auchani irietani cherani
Tsimani achaaticha uentatisï tiosïo ikiapatini no sesi aparini
—¡Juakuskasïa ch’i uajpani! —uinhamarhi Jose Luis ka antsitani sïndarini.
— Ka iasï nokini k’uajpiati san Sebas —uantajti tata Miguel Cuenca.
Tata padrini petantisï jojkutini. Xarharasïpti cheni iurhiri uemuni ka xarhanharhi k’unharhi enhasï xani atapaksï. Tiosïo ekuarhu uarhiticha jima jarhasptisï jakurhinsï sesi omutinsï takusï pitsipini jimpo.
—Noapakiti uajpa, tata Cristo ikimiati —majku uantant’i María Elena, isku p’arhiparhakuni isï kamani achaatichani. Juan Bernardino, t’aurhispti tata padrini ka inde kuarhatsini jaia, jaimini xani p’amerani.
—jucha kuaxanda p’ikuni —uenakuni Bartolo.
Kanikua t’aurhisptisï ka noteru sesi jasï ma jurajkunsï ka iamindu ampe p’ikunsï, patsisti jurakunsï. Iamindu k’uripuecha ixesïsptisï namanka urapipka tata padri ka xarhanhini na jirijtempka; no kuajpikurhisïpti, ijtarku jarhani.
—Jurajku je, ¡manakurhiticha! —k’eri ma uant’ani Francisca María ka antarhierati kutsunharhikuni iurhirini.
—Asï inchaku, tunnhisï atati —no sesi arhispti Maurilio, jima enka no sesi kamanhani japka.
Iamindu uarhiticha, kunnhurhintasptiksï achaatichani atani, joperu isï pakaratipksï ennha Juvenal antarhierapka tata padrini trinhueri kachukatarakua ma jimpo.
—Patsisti jurajku je, eska xarharaka charhasï ka t’etekuecha —isï juramuspti ka kachukatarakua jimpo akuarhini.
No sesi jurakusptiksï.
—¡Na uarhi! —isï kurhakurhispti uarhiticha ma.
Xarharasptiksï eska no tsiuechakapsï enka janditapka, ka materuecha sesi eskantani pa uni ixeni.
—Jupika je, ji kachunch’ukuaka tsiuiatani —mentaru uantaspti Juve.
Tata padri no uekaspti uandani ka ni kujpikurhini ennha ima k’uanirapka tiamu jimpo, Juvenal iamindu p’ikuspti, ka iotakurhu tarhatani eska andapka ampe ka iauni k’uanikuni. Uarhiticha uiriati antarhierani, ka tinnhuxurhinsï jima enka k’uiripita jantitapka metku jainhintansï xani uerani.
—Ji sesi ixeka eska kuchi uarhiaka —uantaspti Pascual, Elvira Ventura taati jempa ka ejpuni k’uaniaskuni chararakua jimpo.
— ¿ka iasï nanina pasï tataka sapichu urapitini? —kurhamarhiti Silverio.
—Jurajku int’etu uarhini —arhispti Benjamin.
—Joperu inde tataka sapichu ambe mitiski —mendaru uantani Florencio.
—Ennhani ji ixeka xanharu isï jamani ji uandikuaka, uandikuaka —arhianhuspti Juan de Dios.
—Jucha mejori Elvira uandikuni, nochka inde uarhiti isku jandiski —martiku uantat’i Alberto.
—O eska niuaka uiakuntani ixu iretarhu, uandikuni tata kuerajpiri ikimiatitsini —uantat’i Santiago.
—Jo isïti —imat’u isï uantaspti Diego.
—Eska ampantintoka k’ueratsikua ixu iretarhu —arhijpispti Ramiro.
—¡Jucha petatantani tataka sapichu jnkoni! —uinhachani Juan Pablo.
—Jucha! —iaminducha uantaspti.
—Jucha orheta k’uanikuni kauaru k’erini arini sïpiarini, jurajku uichucha arhani ka kuirhitsicha —uantaspti mentaru Pascual, Olivia ventura taati jempa.
—Jatsiri je ixu, jimpoka churixati ia —sontku arhiaspti Nico. Ka iaminducha xanharati, kuiparhitini uarhirini ka t’uatapansï.
Uarhiticha, tinnhuxurhitini ka kurhajpikuni jarhani tata padrini ennha uarhirini japka.
—Ji pakuarhiaka, inde ujchakatarati —uantaspti María Catalina, p’enanharhipa takusï pitsipitini ka ketsikua tatsintskani, ka jimakani isï putirhisïpti.
—Ixe, isï xarharasïni eska kandela tepari ennha arhikuarhika sirio, tata jurhiati jimpo kuataperaku —arhispti María José ka parhijtani—. Jimaku xarhasïpti sesi jasïni eska iotki anapu ampe.
—Ka urapini eska no nema —uantaspti María del Carmen, ka jairhini—. Jituni uekasïnka.
—Ka k’eri ma. Uekapirinka jatsikuarhi juchini namuni jurhiatikua isï, jucha jurajkutecha no sesi nitamarhuni jarhasïnkasï —arhitsakuaspti, María Rosa, mintsitaku jinkoni.
—Ji miatsikuarhintapka. Ji miatsikurhintaspka—uantaspti Ana María.
—ixe, isï xarharasïni k’eni ka tepani —ixespti María Isabel.
—jurajku ixeni—uantajti Juana María, ka pasatani.
—Sïkuirhikurhixati —uantanjti María Lorenza.
—Ixe je, ¡k’uanhapikuecha na manakurhikasï!—uinhachati María de la luz, cheparini ka uantanhiapani.
—Anhatipat’i —arhijpini María Luisa.
—Inde kotperakua ampet’i —uantajti Maria de Jesús—. Jupikati ka kamanharhini.
—¡kotperakua, ma kotperakua, ma kotperakua! —iaminducha uinhachati ka uarhiperanhani.
—Erokuarhi, tekantsi je —mentaru uenaspti uandani, María Catalina, santeru kutsimiti.
—Pa k’amarhukuni ini ukurhikuani, eska manda arhini pakasï ma semana.
—Jo —uantatisï iaminducha, iamu kuataratinsï ia xani uarhiparansï.
—Ennhasï isï pakatperakasï no meni mitiatisï achaaticha —uantajti María Candelaria.
—Isïuati, isïuati —uantatisï iamindu Maríaacha, jima k’amarati inde uantakata.
Isï no ioni jimpo irieta uenaspti uanhicha charhakuecha kotperanhani urapiticha ka eskua ch’upiti jukaricha.
El milagro de las Marías
Al mediodía del 19 de abril Olivia Ventura dio a luz a un niño rubio de alegres ojos azules. Por la tarde del diecinueve hubo un alboroto en las puertas del templo de San Sebastián. La gritería entró por las calles incitando a la curiosidad y al susto; los niños corrían hacia la plaza y los perros aullaban envolviendo al pueblo en un coro tenebroso.
Dos hombres salieron de la iglesia vociferando de ira, tiraban de unas sogas.
—¡Ya traemos al hijo de puta! —gritó José Luis y jaló la recua.
—Ahora sí no te salva ni san Sebas —dijo Miguel Cuenca.
Sacaron al Cura atado de manos. Pequeñas líneas de sangre salían de las comisuras de su boca y el azul de su mirada se escondía tras la hinchazón rojiza de los párpados, azorado por los golpes que le propinaba la turba de hombres tras él. En el atrio las mujeres se plantaron alrededor y daban profundos lamentos cubriéndose los labios con finos paños de seda.
—Hijos de Satanás, Cristo los va a castigar —sermoneó María Elena, manoteando sobre la espalda de los hombres.
Juan Bernardino le asestó una patada en el espinazo al cura y este cayó al suelo gimiendo de dolor.
—Hay que cortarle las bolas —incitó Bartolo.
Lo patearon hasta convertirlo en un guiñapo y le arrancaron la ropa dejándolo en calzones. Todos contemplaron la piel blanca del cura y el pecho dilatado de la agitación; no se defendía, parecía resignado.
—Jurajku ia, ¡Ikichakuacha!(1) —prorrumpió Francisca María y se acercó limpiándole el sudor mezclado con sangre.
—No se meta, se la van a sonar a usted también —la reprendió Maurilio, mientras la sacaba del revoltijo.
Por un momento las viejas agarraron a manotazos a los hombres pero quedaron pasmadas al ver a Juvenal acercarse al padre con una rozadera de trigo.
—Encuérenlo, lo quiero culo al aire —ordenó y le dio dos pasadas con la afiladera.
Lo desarroparon.
—¡Virgen! —se escuchó decir entre las mujeres.
Unas humillaron la vista al suelo, otras se acomodaban el velo al ras de los ojos.
—Agárralo, le voy a mochar la verga —repitió Juve.
El cura no opuso resistencia y en un vaivén del acero, Juvenal le arrancó todo, lo levantó a la vista como un trofeo y lo arrojó a varios metros. Las mujeres corrieron hacia allá, se hincaron alrededor del trozo de carne y lloraban golpeándose el pecho.
—Yo me aseguro de que se muera el puerco —aseguró Pascual, el padre de Elvira Ventura, y de un carabinazo le voló los pensamientos.
—¿Ahora qué hacemos con el niño güero? —preguntó Silverio.
—Pues que se muera también —contestó Benjamín.
—Pero la criatura qué culpa tiene —contradijo Florencio.
—Si algún día lo veo en la calle, yo sí lo mato —aseguró Juan de Dios.
—Mejor matemos a Elvira por puta —propuso Alberto.
—Mejor nomás que se vayan del pueblo, matar es pecado —advirtió Santiago.
—Jo(2) —secundó Diego.
—Nomás que desaparezca la vergüenza del pueblo —apuntó Ramiro.
—¡Vamos a echarla de una vez con todo y niño! —gritó Juan Pablo.
—¡Vamos! —Contestaron todos.
—Pero primero tiremos a este jediondo al barranco grande, que se lo traguen los perros y los zopilotes —dijo de nuevo Pascual, el padre de Olivia Ventura.
—Échenlo pues al costal, se nos hace tarde —los apresuró Nico. Y todos se fueron calle arriba con el muerto al lomo y escupiendo la tierra.
Las mujeres hincadas y devotas, seguían velando los restos del cura.
—Yo me lo llevo, es sagrado —aseguró María Catalina, quitándose el velo y tendiéndolo en el suelo; mientras lo besaba fervorosa.
—Mira, parece un cirio ablandado por el sol —comentó María José y lo acarició—. Se vería chulo en el estante de mis reliquias.
—Y es blanco como ninguno por aquí —susurró María del Carmen, y lo sobó—. Yo también lo quiero.
—Y grande como ninguno también. Me gustaría tenerlo algunos días en mi casa, las viudas pasamos por muchas penurias —explicó María Rosa, anhelando de corazón.
— Yo pienso que debemos sortearlo —propuso Ana María.
— Mira, parece que crece y engorda —observó María Isabel.
— A ver —dijo Juana María y lo palpó.
— Se está pelando —expresó María Lorenza.
— Miren, ¡las venas le están saltando! —gritó María de la luz, entre susto y sorpresa.
— Se paró— anunció María Luisa.
— Es un milagro —afirmó María de Jesús—. Lo tomó y arrulló en los brazos.
— ¡Milagro, un milagro, un milagro! —gritaron todas y reñían jaloneándose unas otras.
— Esperen, hijas, gobiérnense —volvió hablar María Catalina, la más vieja de todas.
— Para terminar con todo este alboroto, que cada una la tenga una semana.
— Sí —dijeron todas, jadeantes aún por la pelea.
— De este pacto nunca, jamás, deben enterarse los hombres —señaló María Candelaria.
— Amén, amén, así sea —contestaron las Marías, cerrando el pacto.
Al poco tiempo el pueblo comenzó a llenarse de niños rubios de alegres ojos azules.
Notas:
(1) Déjenlo, ¡malditos!
(2) Sí.
* Esteban Sevastian Valencia es escritor p’urhépecha, licenciado en Ciencias Teológicas y Filosóficas. Es autor del libro Aguaturmas blancas. Instagram: @estebansevastian. Facebook: esteban.sevastian.33. Correo electrónico: [email protected]
Foto de portada e interiores: Mateus Campos Felipe (@matcfelipe) / Unsplash.
0 Comentario